Ο τομέας της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας, χρειαζόταν ένα νέο, ενιαίο και σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο.
Δεν το επιτάσσει μόνο το άρθρο 16 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο «…η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η δε ανάπτυξη και η εφαρμογή τους αποτελούν ευθύνη του Κράτους…».
Το επιτάσσει η ίδια η συγκυρία.
Η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου για τη χώρα το οποίο θα στηρίζεται στο λεγόμενο τρίγωνο της γνώσης:
Στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στην καινοτομία.
Απαραίτητη προϋπόθεση και θεμέλιο αυτής της προοπτικής είναι:
1. Η αύξηση των πόρων, ιδιωτικών και δημόσιων, που διατίθενται στον τομέα της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας.
2. Η δημιουργία ενός νέου, επικαιροποιημένου και σύγχρονου θεσμικού πλαισίου, με στρατηγική στόχευση και συγκεκριμένους στόχους.
Η δεύτερη προϋπόθεση αποτελεί αναγκαία συνθήκη για να υπάρξει η πρώτη.
Γιατί, όμως, είναι απαραίτητο αυτό το νέο θεσμικό πλαίσιο;
Γνωρίζετε όλοι ότι το υπάρχον πλαίσιο ήταν ανεπαρκές, ελλιπές και επικαλυπτόμενο.
Πολύ περισσότερο, στο πεδίο της έρευνας, απουσίαζε ένας στρατηγικός εθνικός σχεδιασμός.
Ένας μεγάλος, ενιαίος εθνικός στόχος, γύρω από τον οποίο θα αναπτύσσονταν οι ερευνητικές δραστηριότητες.
Για πολλά χρόνια, ο κατακερματισμός των ερευνητικών δραστηριοτήτων και η έλλειψη εθνικής στρατηγικής, σε συνδυασμό με ένα ανεπαρκές και δύσκαμπτο θεσμικό πλαίσιο, κρατούσε την Ελλάδα στο χθες.
Εξαιρετικές προσπάθειες στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας έμειναν ημιτελείς, αφού δεν υπήρχε το πλαίσιο αλλά και τα εργαλεία διασύνδεσής τους με την παραγωγική διαδικασία.
Σε πολλές άλλες περιπτώσεις γινόταν έρευνα για την έρευνα.
Η εμπειρία των προηγούμενων χρόνων μας βοήθησε να αποκωδικοποιήσουμε τα προβλήματα στον τομέα της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας.
Να αναζητήσουμε τις αιτίες της βραδυπορίας μας, γιατί έμεινε η χώρα τόσο πίσω σε αυτό τον τομέα.
Ποια είναι τα προβλήματα:
-Είναι σίγουρα η έλλειψη των αναγκαίων πόρων, η υποχρηματοδότηση.
-Είναι η διάχυση και ο κατακερματισμός των ερευνητικών δραστηριοτήτων και προγραμμάτων.
-Είναι η έλλειψη προτύπων καινοτομίας, που θα αποτύπωναν τη διασύνδεση της έρευνας με την παραγωγική διαδικασία.
Έχει έρθει η ώρα να αντιληφθούμε όλοι ότι η αύξηση των πόρων που θα διαθέσει ο ιδιωτικός και δημόσιος τομέας για την έρευνα, δεν αποτελούν καταναλωτικές και αντιπαραγωγικές δαπάνες.
Αντίθετα, μέσα από ένα νέο στρατηγικό σχεδιασμό, οδηγούν σε παραγωγή πλούτου και αύξηση του ΑΕΠ.
Δημιουργούν ένα νέο, ανταγωνιστικό και βιώσιμο πλαίσιο ανάπτυξης, κάτι που θα αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα για τη χώρα τα επόμενα χρόνια.
Αυτό το στόχο έρχεται να υπηρετήσει και να προωθήσει το νομοσχέδιο που συζητάμε σήμερα.
Το νομοσχέδιο διαμορφώνει αυτό που σήμερα αποτελεί είδος εν ανεπαρκεία: μια εθνική πολιτική για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία.
Διαμορφώνει ένα σύγχρονο, ευέλικτο, ενιαίο και λειτουργικό θεσμικό πλαίσιο.
Δημιουργεί τις προϋποθέσεις και τα εργαλεία για τη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγική διαδικασία.
Αναδεικνύει ευκαιρίες για επενδύσεις στην έρευνα και στην καινοτομία.
Αιχμή του δόρατος, η δημιουργία Εθνικής Στρατηγικής για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία.
Διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας.
Σε αυτό, πλέον, θα συμμετέχουν μέλη της ερευνητικής και πανεπιστημιακής κοινότητας αλλά και εκπρόσωποι του ιδιωτικού τομέα και της αγοράς.
Θα υπάρχουν Περιφερειακά Επιστημονικά Συμβούλια σε κάθε μία από τις 13 Περιφέρειες, με στόχο την περιφερειακή ανάπτυξη, την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας αλλά και σύνδεσμοι, επιφορτισμένοι με τα ζητήματα της έρευνας και της καινοτομίας σε κάθε υπουργείο.
Όλα αυτά θα λειτουργούν ως κρίκοι μιας ενιαίας αλυσίδας που λέγεται Εθνική Στρατηγική.
Ταυτόχρονα, και για πρώτη φορά, θα υπάρχει και ένα επταετές σχέδιο δράσης που θα εγκριθεί από τη Βουλή.
Μέσα από αυτό το νέο θεσμικό πλαίσιο δημιουργείται ένας Εθνικός Χώρος Έρευνας με συγκεκριμένες αρχές και στόχους.
Για πρώτη φορά θα υπάρχει συντονισμός εθνικών και περιφερειακών ερευνητικών δραστηριοτήτων, προγραμμάτων και πολιτικών, με τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας να διαδραματίζει συντονιστικό ρόλο, αλλά και με την ίδια να αξιολογείται ανά τριετία.
Δημιουργούνται συνέργειες, δίκτυα γνώσης και καινοτομίας στα οποία μπορούν να συμμετάσχουν ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, ιδιωτικές επιχειρήσεις αλλά και φορείς του δημοσίου.
Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την υλοποίηση πολιτικών που στοχεύουν στην καινοτομία και θα απευθύνονται στην ίδια την αγορά.
Δημιουργούνται νέες ερευνητικές υποδομές για την ενίσχυση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας.
Μέσα από την ανάπτυξη της έρευνας και της τεχνολογίας αφαιρούνται διοικητικά βάρη και οδηγούμαστε σε μείωση του κόστους των επιχειρήσεων.
Συνδέεται η χρηματοδότηση των ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων από εθνικούς πόρους, με την αξιολόγηση.
Προσδιορίζονται, πλέον, με ακρίβεια τα κριτήρια αλλά και το πλαίσιο της αξιολόγησης. Τα κριτήρια, πλέον, που θα κυριαρχούν είναι η αξιοκρατία, η αριστεία και η διαφάνεια.
Ενισχύεται η ανεξαρτησία και η αυτονομία των ερευνητικών κέντρων και των πανεπιστημίων. Θα υπάρχει, πλέον, ευελιξία στη διοίκηση και στις λειτουργικές τους δραστηριότητες.
Ξεφεύγουμε, πλέον, από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, ανοίγει ο δρόμος για την κινητικότητα των ερευνητών στα ερευνητικά κέντρα, στα πανεπιστήμια αλλά και στον ιδιωτικό τομέα, για την αξιοποίηση λαμπρών επιστημόνων.
Προδιαγράφεται, επίσης, με σαφήνεια ο στόχος της αύξησης των δαπανών για την έρευνα και την καινοτομία, προκειμένου να προσεγγίσει τον κοινοτικό μέσο όρο.
Πέρα από την αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης σε απόλυτους αριθμούς, υπάρχει και η δυνατότητα, η χρηματοδότηση αυτή, να είναι έμμεση μέσα από φορολογικά κίνητρα και ελαφρύνσεις για τις επιχειρήσεις που επενδύουν στην έρευνα και στην καινοτομία.
Χρηματοδότηση, όμως, μπορεί να προέλθει και μέσα από τις δημόσιες συμβάσεις, τη συμμετοχή και σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα αλλά και ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων σε κοινότητες γνώσης και καινοτομίας.
Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,
Κάποιες ειδικές αναφορές, σε όσα ανέλυσα πριν, και οι οποίες αποτυπώνονται στο περιεχόμενο του νομοσχεδίου είναι απαραίτητες.
Ιδιαίτερα, όταν αποτελούν τον οδικό χάρτη, με τον οποίο θα προσεγγίσουμε αυτούς τους υψηλούς στόχους.
Μιλήσαμε για την Εθνική Στρατηγική για την Έρευνα, την Τεχνολογική Ανάπτυξη και την Καινοτομία.
Αυτή θα προσδιοριστεί με ακρίβεια στόχων μέσα στο επόμενο εξάμηνο, κάτω από το συντονισμό της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας.
Αυτή η Εθνική Στρατηγική θα υλοποιείται με ένα σχέδιο δράσης, σε συγκεκριμένους άξονες και με επταετή χρονικό ορίζοντα.
Με την έγκριση της Βουλής.
Μετά την παρέλευση των επτά ετών θα αξιολογούνται και θα επικαιροποιούνται οι δράσεις με ένα νέο επταετές πρόγραμμα.
Το πιο σημαντικό, ίσως, που θα πρέπει να προταχθεί είναι ότι η Εθνική Στρατηγική για την έρευνα και την καινοτομία αλλά και το σχέδιο για την υλοποίησή της, είναι ενταγμένα στο στόχο της αξιοποίησης των πόρων της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020, σημαντικό κομμάτι των οποίων αφορά στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα που παράγει καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες.
Τι θα περιλαμβάνει, στις κύριες μέριμνές του, το εθνικό σχέδιο:
-Κίνητρα για την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων και ερευνητών,
-Κίνητρα για την ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων αλλά και για την οικονομική αυτοδυναμία και αυτάρκεια των ερευνητικών κέντρων,
– Ένα νέο φορολογικό, ασφαλιστικό και ελεγκτικό πλαίσιο για να αναπτυχθούν οι δραστηριότητες των ερευνητικών κέντρων και να ενισχυθεί ο εξωστρεφής χαρακτήρας τους.
-Τις συνεργασίες ανάμεσα στα ερευνητικά κέντρα, στα πανεπιστήμια, στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Ο στόχος, όπως είπα και πριν, πρέπει να είναι η διασύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με την πραγματική οικονομία και την παραγωγική διαδικασία.
Είναι δεδομένο ότι υπάρχει μια νέα φιλοσοφία.
Αποτυπώνεται από τα όργανα που θα έχουν την αρμοδιότητα σχεδιασμού και υλοποίησης της πολιτικής για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία.
Δεν υπάρχει ο ασφυκτικός έλεγχος του Κράτους, αφού πέρα από την κεντρική διοίκηση και τη ΓΓΕΤ, αρμόδιοι θα είναι οι περιφέρειες, το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας, η Συντονιστική Επιτροπή, οι Περιφέρειες και οι δημόσιοι ερευνητικοί οργανισμοί και οι τεχνολογικοί φορείς.
Για τα ζητήματα που αφορούν στη συγκρότηση αλλά και τη λειτουργία οργάνων όπως το Εθνικό Συμβούλιο αλλά και το Περιφερειακό Επιστημονικό Συμβούλιο για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία, θα έχουμε την ευκαιρία να ασχοληθούμε αναλυτικά και διεξοδικά στη συζήτηση επί των άρθρων.
Θα πρέπει, όμως, να κάνω μια ειδική αναφορά στο νέο μοντέλο οργάνωσης, λειτουργίας και διοίκησης των ερευνητικών κέντρων.
Εκεί που πραγματικά θα υπάρξει πρωτογενής δραστηριότητα στον τομέα της έρευνας, αλλά και μετεξέλιξή της, προκειμένου να συνδεθεί με την παραγωγική διαδικασία.
Πρόκειται για ένα νέο μοντέλο λειτουργίας. Ευέλικτο και λειτουργικό.
Στόχος είναι το αποτέλεσμα, η μετρήσιμη δραστηριότητα αλλά και η διαμόρφωση συνθηκών οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας των ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων.
Είναι απαραίτητη συνθήκη πέραν της δημόσιας χρηματοδότησης, τα ερευνητικά κέντρα να έχουν και ίδιους πόρους, είτε μέσα από συνεργασίες που θα αναπτύξουν με τον ιδιωτικό τομέα, είτε με την αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων και προγραμμάτων.
Αυτή δεν είναι απλά μια σύγχρονη οπτική.
Είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν όχι μόνο τα ερευνητικά κέντρα αλλά και τα πανεπιστήμια στην Ευρώπη.
Ποια είναι τα νέα στοιχεία στη λειτουργία των ερευνητικών κέντρων:
-Κατοχυρώνεται η δημιουργία ενιαίου χώρου έρευνας. Με πρότυπο και ενιαίο κανονισμό λειτουργίας για όλα τα κέντρα.
-Δίνεται η δυνατότητα συνεργασιών ανάμεσα στα ερευνητικά κέντρα σε κοινές δραστηριότητες και προγράμματα αλλά και σε συνέργειες με τον ιδιωτικό τομέα.
-Παρέχεται η δυνατότητα απασχόλησης των ερευνητών στον ιδιωτικό τομέα, που χρειάζεται υψηλού επιπέδου στελέχη.
-Εγκαινιάζεται ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας των ερευνητικών κέντρων με τα πανεπιστήμια με ανταλλαγή στελεχών. Θα υπάρχει, πλέον, θεσμοθετημένη η ιδιότητα του Επισκέπτη Καθηγητή αλλά και του Επισκέπτη Ερευνητή. Υπήρχαν αγκυλώσεις που αποτελούσαν τροχοπέδη σε αυτή τη συνεργασία.
-Τα ερευνητικά κέντρα θα μπορούν να αποδίδουν τον τίτλο του Επίτιμου Ερευνητή, όπως συμβαίνει με τα πανεπιστήμια.
-Δημιουργούνται Επιστημονικά Συμβούλια σε κάθε ερευνητικό κέντρο.
-Απλοποιούνται και επιταχύνονται οι διαδικασίες χρηματοδότησής τους.
-Η αξιολόγηση ερευνητών, αλλά και ερευνητικών κέντρων θα πραγματοποιείται σύμφωνα με τα ισχύοντα στην ευρωπαϊκή ένωση.
Θεωρώ, επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι δίνεται η δυνατότητα στο ειδικό επιστημονικό προσωπικό να διεκδικεί την αξιολόγησή του ως ερευνητής, εφόσον διαθέτει τα αναγκαία προσόντα.
Θα ήθελα να κάνω μια ιδιαίτερη μνεία στο ειδικό επιστημονικό προσωπικό του δημοσίου, πολλοί εκ των οποίων αποτελούν ένα ανθρώπινο δυναμικό υψηλού επιστημονικού επιπέδου.
Όλοι αυτοί μπορούν να εμπλουτίσουν τον τομέα της έρευνας αλλά και να καλύψουν τις ανάγκες ΔΕΠ , εφόσον διαθέτουν διδακτορικό, στα πανεπιστήμια.
Το πιο σημαντικό είναι ότι μια τέτοια προοπτική δεν συνδέεται με καμία επιπλέον οικονομική επιβάρυνση στον προϋπολογισμό και είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να εξετάσει, διεξοδικά, ο Υπουργός Παιδείας.
Τέλος, θεωρώ σημαντικές τις διατάξεις που αφορούν στην εναρμόνιση του πλαισίου λειτουργίας της εθνικής επιτροπής ατομικής ενέργειας σύμφωνα με τα ισχύοντα διεθνώς και τις διεθνείς συνθήκες αλλά και τις διατάξεις που υποστηρίζουν και αξιολογούν προγράμματα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στα σχολεία. Θα αναφερθώ σε αυτό στη δευτερολογία μου.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Μέσα από αυτό το νομοσχέδιο μας δίνεται η ευκαιρία να διαμορφώσουμε μια βάση πολιτικής συναίνεσης.
Να ξεφύγουμε από τις ακρότητες και την οξύτητα.
Η έρευνα, η καινοτομία, η ανάπτυξη τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας συνδέονται με το μέλλον αυτού του τόπου.
Θα αποτελέσουν το διαβατήριο της νέας γενιάς σε ένα κόσμο που μεταβάλλεται και χαρακτηρίζεται από υψηλές απαιτήσεις.
Σας καλώ να συμβάλλουμε, όλοι συνθετικά στην τελική διαμόρφωση αυτού του νομοσχεδίου.
Να το προσεγγίσουμε με τα μάτια στραμμένα στο αύριο και όχι στο σήμερα της κομματικής αντιπαράθεσης και των σκοπιμοτήτων του χθες.
Είναι μια μοναδική ευκαιρία να περάσουμε ένα απόλυτα θετικό μήνυμα στην κοινωνία, στους πολίτες που το έχουν ανάγκη.
Ευχαριστώ.